Adaptacja dziecka w przedszkolu

Adaptacja dziecka w przedszkolu.

Naturalnym środowiskiem wychowawczym dziecka jest rodzina. To ona kształtuje w dziecku poczucie bezpieczeństwa i pewności. Zaspokaja podstawowe potrzeby psychiczne, do których zalicza się: pomoc, współdziałanie, bezpośredniość osobistych kontaktów. Rodzina pełni ogromną rolę w kształtowaniu opinii postaw, przekazuje system norm i wartości przyjętych w społeczeństwie, którego dziecko ma być członkiem. Przedszkole jest instytucją, która uzupełnia rodzinę. Ma ono pomóc dziecku w tym, by poradziło sobie w życiu poza ramami rodziny. By po raz pierwszy otworzyło się na innych, nie doświadczając uszczerbku na poczuciu bezpieczeństwa.

Pojęcie adaptacji pojawia się w nauce już od około 150 lat, a używane jest od czasów starożytnych. W bogatej literaturze odnaleźć można liczne definicje tego pojęcia. Według Encyklopedii pedagogicznej XXI wieku, termin ten oznacza dostosowanie, przystosowanie, przysposobienie czegoś do aktualnych okoliczności, sytuacji, potrzeb lub oczekiwań.[1]

Inna definicja mówi zaś, że „adaptacja polega na dostosowaniu organizacji społecznej

do potrzeb i wymagań ludzi”[2]. Z kolei według Jeana Piageta jest to zdolność do utrzymywania wewnętrznej równowagi w otoczeniu, a także dążenie podmiotu do budowania zrównoważonych stosunków ze społecznością.[3]

Rozpoczęcie uczęszczania dziecka do przedszkola jest dla niego z całą pewnością przełomowym momentem w życiu. Trudność tego etapu wynika z faktu, iż mały przedszkolak rozstaje się z osobą, która dotąd zapewniała mu poczucie bezpieczeństwa. Dziecko traci również drugi czynnik gwarantujący bezpieczeństwo, jakim jest rytm dnia. Mimo to, obserwując dzieci podczas adaptacji przedszkolnej można zauważyć, że trzylatki różnie przechodzą przez ten proces. Niektóre niezwykle emocjonalnie przeżywają rozstanie

z rodzicem i przez długi czas nie mogą przystosować się do nowych warunków. Inne natomiast już od pierwszego dnia wykazują zainteresowanie nowym otoczeniem i chętnie uczestniczą

w zajęciach organizowanych przez nauczyciela.

Anna Klim-Klimaszewska dzieli czynniki wpływające na przystosowanie się dziecka do przedszkola na dwie grupy: endogenne – wewnętrzne i egzogenne – zewnętrzne. Do czynników wewnętrznych należy wiek dziecka, jego płeć, indywidualne cechy układu nerwowego, ogólny poziom rozwoju psychoruchowego oraz stan zdrowia. Czynniki zewnętrze, warunkujące przystosowanie się dziecka do przedszkola to środowisko rodzinne dziecka, w tym jej warunki bytowe, struktura formalna, liczba członków, wzajemne relacje i postawy rodziców oraz środowisko przedszkolne, do którego dziecko się adaptuje.[4] Edyta Gruszczyk–Kolczyńska

i Ewa Zielińska podają, że dzieci z rodzin wielodzietnych gorzej przystosowują się do nowego środowiska niż jedynacy, którzy lepiej znoszą zmianę warunków. Autorki piszą również,

że u dzieci z rodzin o niższym statusie społecznym wolniej przebiega proces adaptacji,

co spowodowane może być słabszym wykształceniem rodziców. E. Gruszczyk-Kolczyńska

i E. Zielińska zaznaczają jednak, iż są to wnioski z badań prowadzonych w poprzednim stuleciu i mogą być nieaktualne. Proces adaptacji uwarunkowany jest również sposobem wychowania dzieci w domu. Uważa się bowiem, że dzieci rodziców prezentujących prawidło-we postawy wykazują mniejsze trudności adaptacyjne. Zauważyć można również to, że dzieci wychowywane zbyt liberalnie lub przez nadopiekuńczych rodziców przeżywają poważne trudności w przystosowaniu się do nowych warunków.[5]

Istotny wpływ na adaptację dziecka do przedszkola mają również czynniki związane

ze środowiskiem przedszkolnym. Dużą rolę w tym procesie odgrywa organizacja pracy

w placówce, zasada przyjmowania dzieci do grup przedszkolnych, dostosowanie wymagań

do ich możliwości, stopień zaspokajania potrzeb dzieci oraz wiedza pedagogiczna nauczyciela

i jego stosunek do wychowanków.[6]

Udana adaptacja do grupy przedszkolnej ma istotne znaczenie dla dalszego rozwoju dziecka. Dzięki odpowiedniemu przygotowaniu można w istotny sposób ułatwić dziecku wejście w jego „nowy świat” – w świat przedszkola. Należy zaznaczyć, iż każde dziecko jest inne, dlatego proces adaptacji do nowego środowiska może przebiegać różnie.

Dobre rady dla rodziców

• ciesz się z dzieckiem, że następnego dnia idzie do przedszkola,
• rano w domu nie wytwarzaj atmosfery nerwowości i pospiechu,
• w czasie drogi bądź pogodny, odprężony, spokojny, ciesz się, że twój syn/córka idzie do przedszkola, nie obiecuj mu za to nagrody,
• tłumacz dziecku, jeśli jest to koniczne, że idziesz do pracy, a ono w tym czasie spędzi czas z innymi dziećmi, których rodzice też pracują,
• pożegnanie w szatni powinno odbywać się z uśmiechem, bez łez i smutnych spojrzeń, bez zbędnego przedłużania samego momentu rozstania. Pożegnanie powinno być krótkie: uśmiech, buziak i pa-pa,
• nawet jeżeli bardzo chcesz to nie wchodź do sali, oszczędzisz tym żalu i smutku pozostałym dzieciom,
• pozostawiając dziecko w grupie przedszkolnej nie pokazuj zdenerwowania i niepokoju, dziecko może wyczuwać, że coś mu grozi. Spokojne rozstanie z mamą lub tatą sprawi, że dziecko szybciej się uspokoi i łatwiej nawiąże kontakt,
• jeżeli widzisz, że rozstanie z mamą jest bardzo bolesne dla dziecka, niech do przedszkola przyprowadza go tata lub inny członek rodziny,
• na początku, jeśli masz taką możliwość skróć czas pobytu dziecka w przedszkolu, zabieraj go trochę wcześniej np. po obiedzie i stopniowo wydłużaj pobyt dziecka, a po przyjściu po niego, witaj go uśmiechem,
• zawsze kontroluj, co mówisz w jego obecności o sytuacji dotyczącej pobytu w przedszkolu,
• nie wywołuj dodatkowego stresu wymuszając na dziecku, by zaraz po przyjściu do domu opowiadało o przedszkolu,
• nie martw się, że dziecko w pierwszych dniach w przedszkolu nie chce się bawić, jest bierne i tylko obserwuje to, co dookoła niego dzieje. Stopniowo przyzwyczai się ono do nowej sytuacji, nowych kolegów i powoli zacznie włączać się do wspólnej zabawy.

Opracowała: M. Żabka

Bibliografia:

2003. Pilch, Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, tom I, Warszawa 2003.
2004. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1995.
2005. Piaget, Studia z psychologii dziecka, Warszawa 1966.
2006. Klim-Klimaszewska , Trzylatek w przedszkolu. Gotowość dziecka trzyletniego do podjęcia edukacji przedszkolnej, Warszawa 2010.
2007. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, Dwulatki i trzylatki w przedszkolu i w domu. Jak świadomie je wychowywać i uczyć, Kraków 2012.
2008. Klim-Klimaszewska, Witamy w przedszkolu, Warszawa 2010.

[1] T. Pilch, Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, tom I, Warszawa 2003, s. 24.

[2] W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Warszawa 1995, s. 14.

[3] J. Piaget, Studia z psychologii dziecka, Warszawa 1966, s. 34.

[4] A. Klim-Klimaszewska , Trzylatek w przedszkolu. Gotowość dziecka trzyletniego do podjęcia edukacji przedszkolnej, Warszawa 2010, s.16-17.

[5] E. Gruszczyk-Kolczyńska, E. Zielińska, Dwulatki i trzylatki w przedszkolu i w domu. Jak świadomie je wychowywać i uczyć, Kraków 2012, s. 29–30.

[6] A. Klim-Klimaszewska, Witamy w przedszkolu, Warszawa 2010, s. 21